Η σκηνή έμοιαζε βγαλμένη από κινηματογραφική ταινία. Στο Κέντρο Απεξάρτησης Τοξικομανών Κρατουμένων Ελεώνα Θηβών, ο εκπαιδευτής σκύλων Δημήτρης Γραμματικάκης συνόδευε την Τζούλι προς την έξοδο. Τέσσερις μήνες είχε μείνει με τους θεραπευόμενους κρατουμένους, κυρίως στο πλάι του καλοκάγαθου Μανώλη, αλλά είχε έρθει η ώρα να αποχωριστούν.
Οι τρόφιμοι είχαν βγει από τα δωμάτιά τους και την ξεπροβόδιζαν με το βλέμμα τους, μαζί και ο διευθυντής, ο αρχιφύλακας, η κοινωνική λειτουργός, όλο το προσωπικό. Εκείνη είχε στυλώσει τα πόδια. Το συρματόπλεγμα ήταν πια το όριο και του δικού της σύμπαντος. Τι να την περιμένει πέρα από αυτό; Ο Μανώλης έσπευσε κοντά της να την καθησυχάσει. Τη χάιδεψε μια τελευταία φορά και την αποχαιρέτησε.
Ηταν ένα παράτολμο εγχείρημα, που παρά τα δάκρυα στέφθηκε με επιτυχία. Το πρόγραμμα επανένταξης αδέσποτων και κοινωνικής επανένταξης πρώην τοξικομανών κρατουμένων «Δεύτερη Ευκαιρία» ήταν μια ιδέα της Ειδικής Γραμματείας Προστασίας των Ζώων Συντροφιάς του υπουργείου Εσωτερικών που υλοποιήθηκε σε συνεργασία με τη Γενική Γραμματεία Αντεγκληματικής Πολιτικής του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη.
Τόσο ο Παναγιώτης όσο και ο Μανώλης (επάνω), μετά την εκπαίδευση που έλαβαν από τους ειδικούς, απέκτησαν δίπλωμα χειριστή, θεωρίας και πρακτικής φροντίδας ζώων συντροφιάς (επάνω), το οποίο θα μπορούσε να τους φανεί χρήσιμο όταν αποφυλακιστούν.
[ΝΙΚΟΣ ΚΟΚΚΑΛΙΑΣ]
Οι συμμετέχουσες
Συμμετείχαν η Δάφνη και η Τζούλι, δύο πρώην αδέσποτα που διασώθηκαν από το φιλοζωικό σωματείο Make it Pawsible, και τέσσερις τρόφιμοι του Κέντρου Απεξάρτησης Τοξικομανών Κρατουμένων Ελεώνα Θηβών (ΚΑΤΚΕΘ) που ανέλαβαν τη φροντίδα και εκπαίδευσή τους με τη βοήθεια του εκπαιδευτή Δημήτρη Γραμματικάκη. Στόχος η επιμόρφωση, η θεραπεία και η προσωπική εξέλιξη και των δύο πλευρών. Δύο κόσμοι που τέμνονται στην ανάγκη για φροντίδα και αποδοχή.
Στον κρατούμενο δίνεται η δυνατότητα να βελτιώσει την ψυχική του κατάσταση, ενώ ο σκύλος βγαίνει από το καταφύγιο και λαμβάνει αγάπη και φροντίδα.
«Ηταν στ’ αλήθεια μια δεύτερη ευκαιρία και για το ζώο και για τον άνθρωπο», λέει στην «Κ» η Ελενα Αρβανίτη, νομικός σύμβουλος της Ειδικής Γραμματείας για την Προστασία των Ζώων Συντροφιάς. «Για τον άνθρωπο γιατί του δίνεται η δυνατότητα να βελτιώσει την ψυχική του κατάσταση, να κοινωνικοποιηθεί και να πάρει μαθήματα βασικής εκπαίδευσης· και για το ζώο γιατί βγαίνει από το καταφύγιο, λαμβάνει αγάπη και φροντίδα. Κανένα από τα δύο σκυλάκια δεν θα ξαναγυρίσει στο καταφύγιο αφού και τα δύο έχουν υιοθετηθεί από οικογένειες».
Το πρόγραμμα ξεκίνησε στην αρχή της χρονιάς με την ενημέρωση των τροφίμων. Αρχικά, σχεδόν οι μισοί από τους συνολικά πενήντα τροφίμους είχαν διάθεση να συμμετάσχουν. «Οταν όμως αρχίσαμε να τους εξηγούμε τι περιλαμβάνει το πρόγραμμα, ότι ο σκύλος πρέπει να μάθει να τρώει, να πηγαίνει τουαλέτα, να μάθει εντολές, να μάθει να πηγαίνει στο κρεβάτι του και ότι δεν είναι μόνο χάδια αλλά χρειάζεται να τεθούν και κανόνες, οι συμμετοχές περιορίστηκαν στις… έξι», εξηγεί ο κ. Γραμματικάκης.
[ΝΙΚΟΣ ΚΟΚΚΑΛΙΑΣ]«Και αυτοί δειλά σηκώσαμε το χέρι», συμπληρώνει ο Μανώλης, που αποφυλακίζεται τον Σεπτέμβριο. «Η εκπαίδευση θέλει ώρες, έχει ευθύνη και εμάς είναι πλήρεις οι δραστηριότητές μας. Είδες πώς είμαι;». Το παντελόνι του έχει μπογιές από το βάψιμο του κέντρου που θα φιλοξενηθεί η παράσταση «Dog Tags» που ετοιμάζουν οι συμμετέχοντες στο Εργαστήρι Προσωπικής Ανάπτυξης Κρατουμένων. Η παράσταση στην οποία συμμετέχει και ο ίδιος έχει ενταχθεί στο πρόγραμμα του Φεστιβάλ Αθηνών – θα είναι η πρώτη θεατρική δράση στην οποία οι ερμηνευτές είναι έγκλειστοι.
Εντέλει επελέγησαν εκείνοι οι οποίοι θα ταίριαζαν καλύτερα με τον κάθε σκύλο. Δύο βασικοί χειριστές και δύο βοηθοί. «Η Δάφνη δεν είναι για όλους, για παράδειγμα», τονίζει ο εκπαιδευτής. Ενός έτους σήμερα, είχε βρεθεί πριν από έξι μήνες με τα αδέλφια της. Εκείνα υιοθετήθηκαν όλα κι έμεινε μόνη. «Τσαμπουκαλού», ήθελε χρόνο να εμπιστευτεί. Η Τζούλι, 4 ετών, είχε βρεθεί σε ένα χωριό πριν από δύο χρόνια. Είχε μάθει να κυκλοφορεί αδέσποτη και δεν πλησίαζε εύκολα ανθρώπους. Πριν από το ΚΑΤΚΕΘ ζούσε δύο χρόνια σε καταφύγιο.
Αρχικά, σχεδόν οι μισοί από τους πενήντα τροφίμους είχαν διάθεση να συμμετάσχουν, όταν όμως κατάλαβαν την ευθύνη, δέχθηκαν να το κάνουν οι έξι.
Για τους πρώτους δύο μήνες τα ζώα δεν έμεναν στη δομή. Ερχονταν με τον εκπαιδευτή μία φορά την εβδομάδα, γνωρίζονταν με τους χειριστές τους, έκαναν τα πρώτα μαθήματα. Κάθε φορά που εμφανίζονταν, οι γάτες του συγκροτήματος εξαφανίζονταν. Στη δεύτερη φάση του προγράμματος ξεκίνησαν οι διανυκτερεύσεις. «Αρχίσαμε νωρίτερα τις διανυκτερεύσεις από το προγραμματισμένο γιατί είδα ότι και οι σκύλοι μπορούσαν να αντεπεξέλθουν αλλά και ότι τα παιδιά ήταν έτοιμα», λέει ο κ. Γραμματικάκης. Ετσι η Τζούλι και η Δάφνη άρχισαν να μένουν στο δωμάτιο των χειριστών τους, να τους ακολουθούν σε κάθε δραστηριότητα, ακόμα και στις ομάδες θεραπείας. Οι σκύλοι άρχισαν να γίνονται αγαπητοί σε όλους, τροφίμους και ενστόλους. Ακόμα και οι γάτες τούς συνήθισαν και άφησαν τις κρυψώνες τους.
Δεν ήταν εύκολο στην αρχή, παραδέχθηκε ο Παναγιώτης, ο βασικός χειριστής της Δάφνης (έχει ακόμα άλλα τρία χρόνια ποινής), σε κείμενο που έγραψε για την εμπειρία του. «Συναντήσαμε αρκετά προβλήματα γιατί εδώ στο Κέντρο είναι αρκετά τα άτομα και μέχρι να τους μάθουν είχαμε πολύ γάβγισμα. Κοιμόμασταν με ανοιχτό φως, ανεβάζαμε τα πράγματά μας σε ψηλά σημεία για να μην τα τρώει η Δάφνη! Με αγάπη και υπομονή, όμως, φτάσαμε στο σημείο τα σκυλιά να μπορούν να βρουν μια οικογένεια». Αρχές Ιουλίου η Δάφνη ταξιδεύει για το εξωτερικό. Εχει υιοθετηθεί από μια οικογένεια με 10 στρέμματα κήπο.
Ο Γραμματικάκης επέστρεφε στο Κέντρο μία φορά την εβδομάδα για να ελέγχει την πρόοδο όλων. Το μόνο πρόβλημα σημειώθηκε περίπου στη μέση του προγράμματος, όταν είχαν ενταθεί οι πρόβες για το θεατρικό. Η Δάφνη ένιωσε παραμελημένη και για εκδίκηση… έφαγε το τηλεκοντρόλ και τα παπούτσια των χειριστών της. Ηταν κι αυτό ένα μάθημα. Ο σκύλος θέλει διαρκή ενασχόληση. Γρήγορα επήλθε ισορροπία. Ο Παναγιώτης εμφανίζει πλέον προστατευτική, πατρική συμπεριφορά με τη Δάφνη. «Κάποια στιγμή συγχύστηκε το σκυλί, αλλά ο Παναγιώτης έσκυψε, της μίλησε και αμέσως ηρέμησε», λέει η σύμβουλος Επικοινωνίας της Ειδικής Γραμματείας, Αφροδίτη Στάθη.
[ΝΙΚΟΣ ΚΟΚΚΑΛΙΑΣ]«Είχαμε τα δύο σκυλιά μαζί μας και 15 χέρια να τα χαϊδεύουν»
Τα αποτελέσματα του προγράμματος έχουν επηρεάσει όλη τη λειτουργία του Κέντρου. «Κάναμε θεραπεία και είχαμε τα δύο σκυλιά μαζί μας και 15 χέρια πάνω τους να τα χαϊδεύουν», λέει η κοινωνική λειτουργός Μαρία Κολιονίκα. «Είχαν πάρει πολύ σοβαρά τον ρόλο τους. Ελεγαν, παιδιά άντε ας κάνουμε μια προσπάθεια για τη Δάφνη να μη μας τη γυρίσουν πίσω. Είχαν τον ρόλο που έχουμε εμείς γι’ αυτούς. Που δεν θέλουμε οι θεραπευόμενοι να γυρίσουν πίσω».
Οι βασικές αλλαγές έχουν παρατηρηθεί φυσικά στους τέσσερις χειριστές, λέει ο διευθυντής του ΚΑΤΚΕΘ Γιάννης Τσάπαλης. «Είχε μεγάλη επίδραση πάνω τους. Εγιναν ακόμα πιο υπεύθυνοι από αυτό που ήδη ήταν. Ηταν που ήταν καλά παιδιά, έγιναν ακόμα καλύτερα. Τους έχω πολύ περισσότερη εμπιστοσύνη. Ανοιξε η ψυχή τους περισσότερο. Το βλέπεις στα πρόσωπά τους».
«Εγιναν ακόμα πιο υπεύθυνοι από αυτό που ήδη ήταν. Τους έχω πολύ περισσότερη εμπιστοσύνη», λέει ο Γιάννης Τσάπαλης, διευθυντής του ΚΑΤΚΕΘ
Το βλέπεις και στο πρόσωπο του Δημήτρη Γραμματικάκη που έχει μείνει έκπληκτος από το πώς εξελίχθηκαν τα πράγματα. «Στην αρχή ήμουν πολύ επιφυλακτικός και προσεκτικός, δεν ήξερα τι διάθεση θα έχουν οι άνθρωποι εδώ να διαχειριστούν αυτή την ευθύνη. Δεν ήξερα αν θα ασχοληθούν, αν θα δείξουν ενδιαφέρον και φροντίδα. Εχει πάει ανέλπιστα καλά. Εδώ η Τζούλι πάχυνε!». Από την αρχή ο Δημήτρης είχε και έναν άλλο ρόλο. Να θυμίζει στους χειριστές ότι δεν πρέπει να δεθούν πολύ με τα σκυλιά. Oτι δεν ήρθαν για να μείνουν. «Δεν ξέρω αν τα κατάφερα γιατί ο Μανώλης όλο ξεφυσάει μετά την αποχώρηση της Τζούλι».
[ΝΙΚΟΣ ΚΟΚΚΑΛΙΑΣ]Ηταν δύσκολες ημέρες, ακόμα και για τον ίδιο τον σκύλο. «Τα καταλάβαινε όλα», λέει ο Παναγιώτης. «Ακουγε που συζητούσαμε και καταλάβαινε ότι θα φύγει και το έδειχνε. Δύο μέρες πριν, δεν είχε κέφι και είχε γίνει πολύ τρυφερή. “Αυτές μας κοροϊδεύουν, είναι άνθρωποι”, του λέω του Παναγιώτη. Το γελάς; Την προηγούμενη εβδομάδα είχε έρθει ο Δημήτρης και μιλούσαμε για το αν έχουν μειωθεί οι ζημιές της Δάφνης. Κυρία είναι, του είπαμε. Λες και μας άκουσε, με το που έφυγε ο Δημήτρης τα ’κανε όλα στο δωμάτιο λαμπόγυαλο!».
Το πρόγραμμα εφαρμόζεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Τα προγράμματα εκπαίδευσης σκύλων σε σωφρονιστικά καταστήματα (Dog Prison Training Programs – DTPs) όμως έχουν αναδειχθεί διεθνώς ως ένα εξαιρετικά επιτυχημένο και αμοιβαία ωφέλιμο εργαλείο τόσο για τους κρατούμενους, όσο και για τους σκύλους που συμμετέχουν σε αυτά. Παράλληλα, προσφέρουν σημαντικά οφέλη για την κοινωνία συνολικά, καθώς συμβάλλουν στην κοινωνική επανένταξη των κρατουμένων, μειώνουν τα ποσοστά υποτροπής και αυξάνουν τις πιθανότητες επιτυχούς και σταθερής υιοθεσίας σκύλων.
Μετά τα θετικά αποτελέσματα, η Ειδική Γραμματεία για την Προστασία των Ζώων Συντροφιάς προσανατολίζεται να το εξελίξει και να το επεκτείνει.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες, προγράμματα αυτού του τύπου λειτουργούν σήμερα σε περισσότερα από 290 σωφρονιστικά καταστήματα σε όλες τις πολιτείες, ήδη από το 1981. Ενδεικτικό παράδειγμα αποτελεί το ιδιαίτερα επιτυχημένο πρόγραμμα Puppies Behind Bars, το οποίο καταγράφει εξαιρετικά αποτελέσματα τόσο στην ψυχοκοινωνική αποκατάσταση των κρατουμένων, όσο και στη σταθερή υιοθεσία των σκύλων που συμμετέχουν. Παρόμοια προγράμματα εφαρμόζονται σε πολλές χώρες: Καναδάς (Dogs in Prisons Program), Αυστραλία (Pups in Prison), Ηνωμένο Βασίλειο (Dogs Trust Prison Program), Νορβηγία και Ολλανδία (animal-assisted rehabilitation).
Μελέτη των Cook & Farrington (2016) κατέδειξε ότι η συμμετοχή σε τέτοιου είδους προγράμματα οδηγεί σε μείωση του ποσοστού υποτροπής κατά 30%-40% για τους κρατούμενους που συμμετείχαν, σε σύγκριση με εκείνους που δεν είχαν συμμετοχή. Παράλληλα, οι σκύλοι που εκπαιδεύονται μέσω τέτοιων προγραμμάτων παρουσιάζουν ποσοστά επιτυχούς υιοθεσίας άνω του 90%, ενώ η παραμονή τους στις νέες οικογένειες είναι σταθερή και μακροχρόνια.
Μετά τα πολύ θετικά αποτελέσματα του πιλοτικού προγράμματος, η Ειδική Γραμματεία για την Προστασία των Ζώων Συντροφιάς προσανατολίζεται να το εξελίξει και να το επεκτείνει.
Πηγή: Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου