Στη μελέτη του Κώστα Σαχινίδη, που είναι διδάκτορας κοινωνιολογίας Κοινωνιολογίας στο Τμήμα του Παντείου Πανεπιστημίου Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών, για τα «Αποκριάτικα εθιμικά χορευτικά δρώμενα Ριζομύλου Μαγνησίας» εντοπίζουμε πλήθος πληροφοριών σχετικά με τον κυνομαρτύριο, το κρέμασμα σκυλιών, το οποίο πραγματοποιούνταν την Καθαρά Δεύτερα σε πολλές περιοχές της Ελλάδας για να γελάσουν οι ντόπιοι και να εξαγνιστεί ο τόπος.
Όπως εξηγεί ο διδάκτορας κοινωνιολογίας Κ. Σαχινίδης η τελευταία φορά που πραγματοποιήθηκε κρέμασμα ζωντανού σκύλου και όχι ομοιώματος στον Ριζόμυλο Μαγνησίας ήταν «το 1987 για τη λήψη τηλεοπτικής ταινίας που προβλήθηκε τον ίδιο χρόνο από την ΕΡΤ-1.
Ωστόσο, η τηλεοπτική προβολή του εθίμου προκάλεσε την παρέμβαση μιας ζωοφιλικής και οικολογικής οργάνωσης και την προσφυγή της στο αρμόδιο δικαστήριο της περιοχής έναντι των διοργανωτών, επειδή θεωρήθηκε ότι το έθιμο εξακολουθούσε να τελείται την παλιά, βασανιστική για τα σκυλιά, μορφή χωρίς, τελικά, να ασκηθεί ποινική δίωξη λόγω της πρότερης αλλαγής του εθίμου (1982)».
Στις 7 Φεβρουαρίου 2013 ένα δημοσίευμα της «Ελευθερίας» της Μεσσηνίας με τίτλο «Η ιστορία του Νησιώτικου Καρναβαλιού (4ο μέρος)» του αρχισυντάκτη της εφημερίδας Ηλία Μπιτσάνη έκανε μια εκτενή αναφορά στο Κυνομαρτύριο στην περιοχή της Μεσσηνίας και ξεσήκωσε τις αντιδράσεις των φιλόζωων, που δεν κατάλαβαν, ότι ήταν μια μελέτη και όχι προτροπή για επανάληψη ενός βάρβαρου εθίμου, το οποίο είναι παράνομο και διώκεται ποινικά.
Η επιστήμη της κοινωνιολογίας και της λαογραφίας αποδεικνύει με πόσο βάρβαρους τρόπους συμπεριφερόμασταν στα ζώα και φυσικά συνεχίζουμε να το κάνουμε για διαφορετικούς λόγους αλλά με παρόμοιους τρόπους.
Αξίζει τον κόπο να διαβάσετε αυτή τη μελέτη για να διαπιστώσετε και εσείς πόσο βαθιά ριζωμένη είναι στο λαό μας η ανυπαρξία της φιλοζωικής κουλτούρας.
Το απόσπασμα που ακολουθεί με τίτλο «Εικονικό κρέμασμα σκυλιών» είναι μέρος του άρθρου του Κώστα Σαχινίδη «Aποκριάτικα εθιμικά χορευτικά δρώμενα Ριζομύλου Μαγνησίας: Σύγχρονες κοινωνικές επιδράσεις και οι λειτουργίες τους» Πρακτικά A΄ Συνεδρίου: «Λαϊκά Δρώμενα, παλιές μορφές και σύγχρονες εκφράσεις», Υπουργείο Πολιτισμού κ.ά., Aθήνα 1996, σ.σ. 83-95.
—Εικονικό κρέμασμα σκυλιών
«Το εθιμικό χορευτικό δρώμενο ‘Κρέμασμα των σκυλιών’ αποτελεί ένα αγροτικό έθιμο που τελείται στο Ριζόμυλο Μαγνησίας κάθε χρόνο, κυρίως κατά την Καθαρή Δευτέρα. Ανήκει στα αυτοσχέδια αποκριάτικα παιχνίδια 4και προορίζεται αποκλειστικά για δημόσιο θέαμα και μαζική κοινωνική ψυχαγωγία.
Από το 1982 και εξής ανήκει πλέον στην κατηγορία των ‘εικονικών’ εθιμικών δρωμένων, επειδή έχασε οριστικά την προφυλακτική σκοπιμότητα για την οποία δημιουργήθηκε και χρησιμοποιεί νέα εθιμικά στοιχεία που είναι ομοιώματα των παλαιών πραγματικών στοιχείων (σκυλιών).
Το έθιμο της Κρεμάλας τελείται στην πλατεία της κοινότητας και οργανώνεται από μια ομάδα 5-10 νέων εθελοντών. Ανάμεσα σε δύο ζεύγη ξύλινων στύλων, που οι κορυφές τους συγκλίνουν, κρεμούν ένα ομοίωμα σκυλιού, περιτυλιγμένο με σχοινί• τα άκρα του σχοινιού κρατούν δύο νέοι και, όταν αυτά αφεθούν ελεύθερα.
Τότε το ομοίωμα πέφτει στο έδαφος. Παλαιότερα στη θέση του ομοιώματος κρεμούσαν ένα πραγματικό σκυλί που, φοβισμένο και πανικόβλητο, διασκέδαζε τους θεατές με τις σπασμωδικές κινήσεις του. Αργότερα όμως η συμπεριφορά αυτή προς τα σκυλιά θεωρήθηκε ότι ισοδυναμεί με βασανισμό τους και, με απόφαση της πλειοψηφίας της γενικής συνέλευσης του τοπικού πολιτιστικού συλλόγου (1982), καταργήθηκε η χρήση πραγματικών σκυλιών.5
Από τότε, μόνο το 1987 έγινε αναπαράσταση μέρους του εθίμου με πραγματικό σκυλί, για τη λήψη τηλεοπτικής ταινίας που προβλήθηκε τον ίδιο χρόνο από την ΕΡΤ-1. Ωστόσο, η τηλεοπτική προβολή του εθίμου προκάλεσε την παρέμβαση μιας ζωοφιλικής και οικολογικής οργάνωσης και την προσφυγή της στο αρμόδιο δικαστήριο της περιοχής έναντι των διοργανωτών, επειδή θεωρήθηκε ότι το έθιμο εξακολουθούσε να τελείται την παλιά, βασανιστική για τα σκυλιά, μορφή χωρίς, τελικά, να ασκηθεί ποινική δίωξη λόγω της πρότερης αλλαγής του εθίμου (1982).
Αμέσως μετά το εικονικό κρέμασμα σκυλιών ακολουθεί το Εικονικό δικαστήριο και αρχίζουν οι χορευτικές δραστηριότητες με τη συνοδεία γκάιντας ή μόνο τραγούδι. Παράλληλα, η επιτροπή των νέων διοργανωτών συγκεντρώνει διάφορα φιλοδωρήματα από τους θεατές, προκειμένου να διατεθούν για κάποιο κοινωφελή σκοπό (για την εκκλησία, την κοινότητα, την ποδοσφαιρική ομάδα κ.ά.). Γενικά περιγραφές του δρωμένου έχουν γίνει από τους Γ. Α. Μέγα και Β. Πούχνερ, ο πλαίσιο διαφόρων εορτολογικών εθίμων. 6
Το ‘Κρέμασμα των σκυλιών’ μαρτυρείται και σε άλλες περιοχές της θεσσαλίας όπου σημειώθηκε εγκατάσταση προσφύγων της Ανατολικής Ρωμυλίας, όπως στο Ν. Μαγνησίας (Νέα Αγχίαλος), στο Ν. Λάρισας (Νέο Μοναστήρι, Μεγάλο Μοναστήρι, Νέα Λεύκη, Δίλοφος, Νέες Καρυές, Κοιλάδα) και στο Ν. Καρδίτσας (Τσιαμάς), ενώ έχει εντοπιστεί και στο Λυκούδι Λάρισας, όπου δεν υπάρχουν καθόλου πρόσφυγες.7
Ωστόσο, το έθιμο απαντάται και στην Ανατολική Θράκη, τη Μακεδονία την Αττική, την Πελοπόννησο, αλλά και στα δυτικά παράλια της Μικράς Ασίας και, ευρύτερα, στα Βαλκάνια. Σε όλες αυτές τις περιοχές το δρώμενο γινόταν -και σε ορισμένες εξακολουθεί να γίνεται— την Καθαρή Δευτέρα, που θεωρείται ημέρα καθαρμού και λέγεται Σκυλοδευτέρα ή Σκυλογιορτή λόγω του κρεμάσματος των σκυλιών.8
Ακόμη αναφέρεται ότι, κυρίως στην περιοχή του Μικρού Μπογιαλικιού αλλά και του Μεγάλου Μπογιαλικιού της Ανατολικής Ρωμυλίας, την ίδια ημέρα χορευόταν και ένας χορός που λεγόταν Κιουπεκλιώτικο ή Κυπικλιώτικο (‘σκυλίσιο’) ή Ιντζικίτ(ι)κο, από το ομώνυμο χωριό Κιουπεκλί ή Ίντζικι.9
Η βασική σκοπιμότητα του εθίμου, τόσο στο Ριζόμυλο όσο και στις άλλες περιοχές, ήταν προφυλακτική, για να μη προσβάλλονται τα σκυλιά από επιδημικές ασθένειες (κυρίως από τη λύσσα), ή αποτρεπτική, για να τις αποδιώχνουν. Στις καθαρτικές λειτουργίες του εθίμου από ασθένειες αναφέρονται πολλοί θεωρητικοί, όπως ο V. Vakarekki κ.ά., ενώ ο Κ. Α. Ρωμαίος αναφέρεται στις καθαρτικές θυσίες σκυλιών που γίνονταν στις ρωμαϊκές γιορτές Lupercalia, επειδή τα σκυλιά θεωρούντο ‘κακά πνεύματα’ (G. van Hoorn) ή ‘χθόνιοι δαίμονες των νεκρών’ σύμφωνα με αρχαιότερες αντιλήψεις (Η. Scholz).10
Επίσης, πιθανολογούνται αναλογίες της πρωτόγονης μορφής του εθίμου με πολύ παλαιές παραδόσεις, δεδομένου ότι η οικόσιτη κτηνοτροφία σχετίζεται με τα πλέον σημαντικά εθιμικά δρώμενα και, ειδικά, με πολλά αγροτικά δρώμενα της αρχαιότητας.11
Αντίθετα, ο Γ. Α. Μέγας αποσυνδέει το έθιμο και τις θεωρίες αυτές και αποκλείει κάθε σχέση με τις αρχαιοελληνικές καθαρτήριες θυσίες σκυλιών προς την Εκάτη. Επίσης, αποκλείει κάθε σχέση και με την καθαρτική και ευετηρική γιορτή Lupercalia που γινόταν το Φεβρουάριο, ενώ η ημέρα τέλεσης του εθίμου του ‘Κρεμάσματος των σκυλιών’ ανήκει στο Μάρτιο.12
Με την παρουσία των σκυλιών στις εθιμικές διαδικασίες συνδέεται και το θρακικής προελεύσεως δρώμενο Κιοπέκ Μπέης (ή ‘Μπέης των σκυλιών’), ο οποίος θεωρείτο ο Βασιλιάς του Καρναβαλιού και συνοδευόταν πάντα από τους μεταμφιεσμένους Σκυλαραίους.13».
Βιβλιογραφία
4.Πλάτανος 1984:55
5.Σαχινίδης 1994:38
6. Μέγας 1992: 125 Puchner 1980: 226
7. Puchner ό.π.
8. Μέγας ό.π
9. Μωϋσιάδης 1986:165.
10. Puchner ό.π., Ρωμαίος 19944-1945:120
11. Κακκούρη 1965:18-20
12. Μέγας ό.π.
13. Pucchner ό.π.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου