Dirofilaria immitis

Το σκουλήκι της καρδιάς

1. Η συχνότητα νόσησης είναι υψηλότερη στη Μακεδονία και στη Θράκη καθώς και στα κυνηγόσκυλα, λόγω των συχνών μετακινήσεών τους και λόγω των συνθηκών ζωής και εργασίας τους.
2. Aκόμα και η θεραπεία μπορεί να προκαλέσει το θάνατο του ζώου, ειδικά αν ο αριθμός των παρασίτων είναι εξαιρετικά υψηλός.

Η διροφιλαρίωση ή αλλιώς "σκουλήκι της καρδιάς", οφείλεται σε ένα παράσιτο που ονομάζεται Dirofilaria immitis. Μεταδίδεται στους σκύλους με το τσίμπημα κουνουπιού και παρατηρείται στις χώρες της Μεσογείου, την Αμερική, την Αυστραλία.

Ιδιαίτερο πρόβλημα παρατηρείται τις εποχές που είναι δραστήρια τα κουνούπια, δηλαδή στη χώρα μας από Απρίλιο έως Νοέμβριο. Επικρατεί η λανθασμένη αντίληψη ότι η διροφιλαρίωση αφορά τους κυνηγετικούς σκύλους ή τους σκύλους που ζουν στη Βόρεια Ελλάδα. Αυτό οφείλεται ως ένα βαθμό και στον περιορισμένο έλεγχο που γίνεται στα ζώα. Όλα τα ζώα κινδυνεύουν από το νόσημα αυτό, ακόμα και αν ζουν στα όρια της Αττικής ή ακόμα και πιο νότια. Περισσότερο κίνδυνο διατρέχουν οι σκύλοι που διαβιούν κοντά σε στάσιμα νερά και υδατοσυλλογές όπου βρίσκεται και ο ενδιάμεσος ξενιστής, δηλαδή το κουνούπι.


Πρέπει πάντως να αναφερθεί ότι η συχνότητα νόσησης είναι σαφώς υψηλότερη στη Μακεδονία και στη Θράκη καθώς και στα κυνηγόσκυλα, λόγω των συχνών μετακινήσεών τους και λόγω των συνθηκών ζωής και εργασίας τους. Έχει παρατηρηθεί ότι οι αρσενικοί σκύλοι προσβάλλονται ευκολότερα, καθώς και τα μεγαλόσωμα και μεσαίου μεγέθους σκυλιά σε σχέση με τα πιο μικρόσωμα. Το γεγονός αυτό πιθανά οφείλεται στο ότι αυτά τα σκυλιά ζουν περισσότερο σε εξωτερικούς χώρους όπου μπορούν εύκολα να τσιμπηθούν από κουνούπια.

Το παράσιτο

Ο κύκλος ζωής του παρασίτου είναι ο εξής: ένα κουνούπι που τσιμπάει ένα μολυσμένο ζώο, παίρνει μαζί με το αίμα και μικροφιλάριες, που αποτελούν την προνύμφη πρώτου σταδίου. Αυτή πρέπει να περάσει δύο διαδοχικές φάσεις μέσα στο κουνούπι για να ενηλικιωθεί. Για το λόγο αυτό, οι μικροφιλάριες που μεταδίδονται από το ένα ζώο στο άλλο με μετάγγιση αίματος ή στα νεογνά διαμέσου του πλακούντα, δεν μπορούν να εξελιχθούν σε ενήλικα παράσιτα. Χρειάζονται περίπου 2 με 2,5 εβδομάδες για να εξελιχθούν σε μολύνουσα προνύμφη (τρίτου σταδίου προνύμφες) μέσα στο κουνούπι. Οι τρίτου σταδίου προνύμφες εισέρχονται στον ξενιστή (σκύλο) κατά τη διάρκεια του γεύματος του κουνουπιού. Στο σκύλο διέρχονται από δύο στάδια ακόμα για να εξελιχθούν τελικά στα νεαρά ενήλικα παράσιτα. Αυτά μεταναστεύουν μέσα από τους υποδόριους ιστούς, 100 περίπου μέρες μετά τη μόλυνση και εγκαθίστανται στις μικρές πνευμονικές αρτηρίες. Χρειάζονται περίπου 5-6 μήνες για να γίνει εμφανής η μόλυνση και τα θηλυκά ενήλικα παράσιτα να απελευθερώσουν μικροφιλάριες. Για το λόγο αυτό, ένα κουτάβι 6 μηνών, με κυκλοφορούσες μικροφιλάριες, δεν μπορεί να έχει ενεργή λοίμωξη και το πιθανότερο είναι ότι έχει μολυνθεί διαμέσου του πλακούντα, κατά την ενδομήτριο ζωή.

Συμπτώματα και διάγνωση

Πολλά ζώα είναι ασυμπτωματικά και η μικροφιλαριαιμία βρίσκεται σε τυχαίο διαγνωστικό έλεγχο. Από τα πρώτα συμπτώματα που συνήθως παρουσιάζονται είναι εύκολη κόπωση, βήχας, δύσπνοια. Επίσης, μπορούν να παρατηρηθούν αιμόπτυση, απώλεια βάρους, κακή κατάσταση τριχώματος ή σημεία δεξιάς συμφορητικής καρδιακής ανεπάρκειας, ακόμα και ξαφνικός θάνατος. Μπορεί σε κάποια ζώα να παρατηρηθούν και επεισόδια με παροδική απώλεια των αισθήσεων, λόγω μειωμένης ροής του αίματος στον εγκέφαλο. Μερικές φορές έχει αναφερθεί και αλλαγή στο γάβγισμα, ακόμα και πλήρης απουσία του. Περιστασιακά παράσιτα μπορεί να μεταναστεύσουν στις αρθρώσεις, στα μάτια, στον εγκέφαλο, δίνοντας αντίστοιχα συμπτώματα. Το ζώο, κατά την κλινική εξέταση, παρουσιάζεται φυσιολογικό στα αρχικά στάδια της νόσου.
Η διάγνωση τίθεται με αιματολογικές εξετάσεις. Υπάρχουν ειδικά test που διενεργούνται μέσα σε λίγα λεπτά και τα αποτελέσματά τους κρίνονται αρκετά αξιόπιστα. Ο ακτινολογικός έλεγχος του θώρακα μπορεί να δώσει σαφή σημεία της νόσου, αν και σε πρώιμα στάδια μπορεί να είναι αρνητικός. Η γενική εξέταση αίματος μπορεί σε αρκετές περιπτώσεις να φανεί χρήσιμη.

Θεραπεία

Η θεραπεία της διροφιλαρίωσης απαιτεί κατανόηση, από την πλευρά των ιδιοκτητών, της κατάστασης των ζώων τους. Πρέπει να γίνεται υπό στενή παρακολούθηση από κτηνίατρο και αποσκοπεί στην καταστροφή των ενηλίκων παρασίτων και των μικροφιλαριών, καθώς και στην αποφυγή των επιπλοκών. Θεραπεία δεν αναλαμβάνεται σε ηλικιωμένα ασυμπτωματικά ζώα καθώς και σε ζώα με προβλήματα στους νεφρούς ή το ήπαρ. Για το λόγο αυτό, οι αιματολογικές και οι βιοχημικές εξετάσεις θα πρέπει να προηγούνται της αγωγής καθώς να επαναλαμβάνονται και κατά τη διάρκεια της θεραπείας. Διενεργούνται δύο ενέσεις ενηλικιοκτόνου φαρμάκου και στη συνέχεια απαιτείται η όσο το δυνατόν καλύτερη ακινητοποίηση του ζώου σε κλουβί για τον επόμενο μήνα. Τα νεκρά ενήλικα παράσιτα μπορεί να προκαλέσουν εμβολές στα αγγεία, προκαλώντας δυσμενή εξέλιξη. Για την πρόληψη των προβλημάτων αυτών χορηγούνται στα ζώα αντιθρομβωτικά φάρμακα από την έβδομη μέρα μετά την ενηλικιοκτόνο θεραπεία και για 14-21 ημέρες. Στη συνέχεια, ακολουθεί η μικροφιλαριοκτόνος αγωγή με φάρμακα που χορηγούνται 3 με 4 εβδομάδες μετά την ενηλικιοκτόνο αγωγή. Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι ακόμα και η θεραπεία μπορεί να προκαλέσει το θάνατο του ζώου, ειδικά αν ο αριθμός των παρασίτων είναι εξαιρετικά υψηλός.
Η πρόληψη της διροφιλαρίωσης είναι απαραίτητη για όλα τα ζώα και ειδικά σε αυτά που ζουν σε ενδημικές περιοχές. Οι κλιματικές συνθήκες που ευνοούν τη μετάδοση περιορίζονται, ευτυχώς, από Απρίλιο ως Νοέμβριο. Μπορεί να αρχίσει από τους 6 με 8 πρώτους μήνες της ζωής του ζώου και να γίνεται μία φορά κάθε μήνα. Πριν αρχίσει ένα ζώο την προληπτική αγωγή, θα πρέπει να εξετάζεται για τυχόν ύπαρξη ενηλίκων παρασίτων ή μικροφιλαριών και στη συνέχεια να ακολουθείται η αγωγή του κτηνιάτρου.